پشت پرده پایگاه آمریکایی در دمشق | رخنه نظامی به قلب سوریه

درحالی‌ که دونالد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود بارها بر لزوم خروج کامل نیروهای آمریکایی از سوریه تأکید کرده بود اما قدرت‌گیری گروههای مسلح در این کشور، مسیر سیاست واشینگتن را به ‌کلی تغییر داده است. اکنون نه ‌تنها طرح خروج کنار گذاشته شده بلکه نشانه‌هایی از تمایل جدی واشینگتن برای گسترش حضور نظامی در خاک سوریه دیده می‌شود.  

در این میان، منابع آگاه به رویترز گفتند که واشینگتن در تدارک برای حضور نظامی در یک پایگاه هوایی در دمشق است. گفته می‌شود پایگاه مورد نظر در ورودی مناطقی واقع شده که قرار است به‌عنوان «منطقه غیرنظامی» در چارچوب توافق عدم‌تجاوز میان سوریه و رژیم صهیونیستی تعریف شود.

یک مقام دفاعی سوری نیز گفته است که هواپیماهای ترابری آمریکایی C-130 برای ارزیابی وضعیت باند فرودگاه به پایگاه مذکور پرواز کرده‌اند. هر چند یک مقام آمریکایی درخواست کرده که نام و مکان پایگاه به دلایل امنیتی عملیاتی حذف شود اما برخی منابع غیررسمی می‌گویند احتمالا این پایگاه قرار است در منطقه استراتژیک المزه، در دمشق احداث شود.

طرح تازه آمریکا، مشابه مأموریت‌هایی است که در لبنان و سرزمینهای اشغالی برای نظارت بر توافقان آتش‌بس در جریان است. برنامه‌های آمریکا برای حضور در پایتخت سوریه که قبلاً گزارش نشده بود، نشانه‌ای از تجدید نظر استراتژیک سوریه با آمریکا پس از سقوط بشار اسد در سال گذشته خواهد بود.

تلاش برای پنهان‌سازی توافق

دولت احمد الشرع، معروف به ابومحمد الجولانی، رئیس دولت موقت سوریه برای نشان دادن استقلال سیاسی خود و انکار هرگونه وابستگی به قدرتهای خارجی تلاش کرده موضوع احداث پایگاه نظامی آمریکا را از افکارعمومی را پنهان نگه دارد. در همین رابطه، یکی از مقامات وزارت خارجه سوریه این خبر را رسماً تکذیب کرد و گفت که سوریه در مرحله جدید خود به‌ طور مستمر در مسیر تقویت همکاری‌های بین‌المللی بر پایه حاکمیت ملی و احترام متقابل گام برمی‌دارد.   

با این حال، دو منبع نظامی سوری اصل ماجرا را رد نکردند ولی اعلام کردند که گفتگوهای صورت ‌گرفته بیشتر بر مسائل فنی از جمله استفاده لجستیکی، نظارتی، سوخت‌گیری و اجرای عملیات بشردوستانه متمرکز بوده است. آنها همچنین تاکید کردند که کنترل و حاکمیت کامل این تأسیسات در اختیار دمشق باقی خواهد ماند. با وجود این اظهارات، به نظر می‌رسد دولت سوریه به‌ طور ضمنی با احداث پایگاه آمریکایی در دمشق موافقت کرده ولی برای جلوگیری از تحریک احساسات قومی و ملی‌گرایی اصل ماجرا را لاپوشانی می‌کند.

این خبر درحالی منتشر شده که ترامپ روز دوشنبه در کاخ سفید با الجولانی دیدار خواهد کرد، دیداری که نخستین سفر رسمی یک رئیس‌ دولت سوریه به آمریکا پس از شروع جنگ داخلی محسوب می‌شود و آنگونه که رسانه‌ها خبر داده‌اند بحث لغو تحریمهای اقتصادی و بازسازی سوریه مهمترین محورهای این نشست خواهد بود. کارشناسان احتمال می‌دهند که احداث پایگاه نظامی نیز از محورهای اصلی این دیدار باشد.

هر چند احداث پایگاه آمریکا ظاهرا با هدف تثبیت ثبات در سوریه انجام می‌شود اما در پس این اقدام امنیتی اهداف زیادی نهفته است.  

جلوگیری از تصادم درگیری بین سوریه و اسرائیل

مقامات آمریکایی مدعی هستند که هدف از احداث این پایگاه نظامی، جلوگیری از بروز تنش میان سوریه و رژیم صهیونیستی است اما در واقع، این اقدام را می‌توان تلاشی حساب ‌شده از سوی واشینگتن برای تثبیت حضور خود در امن‌ترین و راهبردی‌ترین نقطه‌ دمشق دانست.

ادعای جلوگیری از تنش میان تل‌آویو و دمشق تنها زمانی معنا دارد که هر دو طرفه در موضع تهاجمی باشند، حال آنکه دولت الجولانی در یازده ماه گذشته در برابر حملات مکرر رژیم صهیونیستی سکوتی مرگبار در پیش گرفته است. این رویکرد منفعلانه باعث شده تل‌آویو با جسارت بیشتری تجاوزات خود را در مناطق حساس از جمله القنیطره گسترش دهد. حتی حملات مستقیم به مقر وزارت دفاع و دیگر تأسیسات امنیتی نیز با واکنشی جدی از سوی دمشق روبه‌رو نشد. در نتیجه، توسعه‌طلبی صهیونیست‌ها در خاک سوریه بدون مانع ادامه یافته و حضور آمریکا در دمشق در واقع پوششی برای مشروع جلوه دادن اشغالگری است. واشینگتن با شعار جلوگیری از درگیری، به‌ دنبال تحکیم نفوذ نظامی و سیاسی خود در منطقه‌ای است که برای تل‌آویو اهمیت حیاتی دارد.

اهمیت راهبردی المزه

تمرکز واشینگتن برای احداث پایگاه در منطقه راهبردی المزه، اقدامی دقیق و محاسبه شده است. منطقه المِزه در غرب دمشق یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مناطق پایتخت از نظر امنیتی و راهبردی به شمار می‌رود. این منطقه به ‌دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود، بر مسیرهای اصلی ارتباطی از جمله بزرگراه‌های منتهی به فرودگاه بین‌المللی دمشق و سواحل مدیترانه اشراف دارد.

المزه محل استقرار بسیاری از نهادهای امنیتی، اطلاعاتی و دولتی سوریه است و ساختمانهای وابسته به وزارت دفاع و سرویسهای اطلاعاتی در آن قرار دارند. نزدیکی این منطقه به مراکز فرماندهی نظامی و محله‌های دیپلمات‌نشین، اهمیت آنرا دوچندان کرده است. علاوه‌براین، المزه با اشراف بر مسیرهای منتهی به بندر طرطوس و مناطق غربی کشور، نقشی حیاتی در تأمین امنیت دمشق و کنترل تحرکات نظامی در اطراف پایتخت ایفا می‌کند.

 از اینرو، استقرار نیروهای آمریکایی در منطقه المزه، برای واشینگتن امتیازی مهم به شمار می‌آید، زیرا این موقعیت به آنها امکان می‌دهد تا تمامی تحرکات امنیتی سوریه را زیر نظر گرفته و حتی فعالیت‌ و جابجایی‌ نیروهای رقبایی همچون روسیه را نیز به دقت رصد کند.

تلاش برای اجرایی کردن «کریدور داود»

حضور نظامی آمریکا در دمشق را می‌توان بخشی از برنامه‌ای بزرگتر و در راستای اجرای «کریدور داوود» دانست که از سوی رژیم صهیونیستی طراحی شده است. این طرح که هدف آن ایجاد یک مسیر راهبردی از سرزمینهای اشغالی تا شمال‌شرقی سوریه است، از سالها پیش در دستورکار تل‌آویو قرار گرفته و پس از  سرنگونی دولت بشار اسد با جدیت بیشتری دنبال می‌شود.

کریدور داوود در واقع تلاشی برای تأمین دسترسی مستقیم رژیم صهیونیستی به منابع انرژی و مسیرهای تجاری  و همچنین ایجاد پیوند امنیتی میان اراضی اشغالی با اردن و شرق سوریه است. در این میان، استقرار نیروهای آمریکایی در بخشهایی از دمشق می‌تواند نقش تسهیل‌ کننده در تحقق این طرح ایفا کند، زیرا حضور نظامی آمریکا به منزله چتر حمایتی برای منافع تل‌آویو در سوریه عمل خواهد کرد. این اقدام، علاوه‌بر تحکیم جای پای واشینگتن در منطقه می‌تواند زمینه را برای تغییر موازنه ژئوپلیتیکی به نفع رژیم صهیونیستی و متحدان غربی‌ آن فراهم کند.

با توجه به رویکرد منفعلانه دولت الجولانی در برابر حملات مکرر رژیم صهیونیستی، نارضایتی در میان مردم سوریه به ‌طور فزاینده‌ای رو به گسترش است. مردم که از تداوم اشغالگری و تجاوزات نظامی به ستوه آمده‌اند، ممکن است در صورت ادامه پیشروی نیروهای صهیونیستی در جنوب سوریه به ‌طور خودجوش علیه اشغالگران قیام کنند. بر همین اساس، حضور نیروهای امنیتی آمریکا می‌تواند از نگاه طراحان این سیاست، راهی برای مهار چنین خیزش مردمی و جلوگیری از هرگونه اقدام مقاومت‌آمیز باشد. به عبارت دیگر، استقرار نیروهای آمریکایی نه برای ایجاد ثبات در سوریه بلکه با هدف تأمین امنیت و منافع رژیم صهیونیستی در منطقه توجیه می‌شود.

کاهش وابستگی به پایگاه‌های عراق  

آمریکا با رسمی‌کردن حضور نظامی خود در سوریه تلاش می‌کند وابستگی حضور نظامی خود در عراق را کاهش دهد، چرا که در سالهای اخیر به‌ دلیل افزایش قدرت و تهدید گروه‌های مقاومت ناچار به عقب‌نشینی از برخی مواضع خود در عراق شده است. همزمان، واشینگتن قصد دارد از حضور در سوریه به‌ عنوان اهرمی برای اعمال فشار سیاسی و امنیتی به بغداد استفاده کند.

در واقع، آمریکا با تثبیت یک پایگاه راهبردی در سوریه تلاش دارد این پیام را به دولت عراق ارسال کند که حتی در صورت محدود شدن همکاری‌های دوطرفه، توانایی حفظ و گسترش نفوذ خود را در منطقه دارد. همچنین احتمال می‌رود واشینگتن برای فشار بیشتر، از گروه‌های تروریستی مستقر در اردوگاه الهول بهره‌برداری کند و امنیت داخلی عراق را تهدید نماید.

جلوگیری از نفوذ ترکیه در سوریه

حضور نظامی آمریکا در دمشق را می‌توان از زاویه‌ای دیگر نیز تحلیل کرد. در ماه‌های اخیر، ترکیه تلاش کرده از اوضاع ناپایدار سوریه و قدرت‌گیری گروه‌های مسلح به نفع خود بهره‌برداری کند و گزارش‌هایی نیز منتشر شده مبنی بر اینکه نیروهای ترکیه با هدف احداث پایگاه وارد استان لاذقیه شده و مشغول نقشه‌برداری از مناطق مختلف هستند.

در این میان، دولت الجولانی که از ضعف سیاسی و بی‌ثباتی امنیتی رنج می‌برد تمایل دارد با تکیه بر حضور نظامی ترکیه، پایه‌های حاکمیت خود را تقویت کند اما آمریکا با پیش‌دستی در این روند می‌کوشد با استقرار نیروهای خود در دمشق به مقامات دمشق القا کند که حضور واشینگتن برای حفظ ثبات کافی است و نیازی به دخالت ترکیه وجود ندارد.

این رویکرد در واقع با هدف جلوگیری از گسترش نفوذ آنکارا در قلب دمشق و در راستای منافع رژیم صهیونیستی انجام می‌شود که حضور ترکیه در نزدیکی مرزهای اراضی اشغالی را تهدیدی برای خود می‌داند و طی ماه‌های گذشته چندین بار مواضع تدارکاتی ترکیه در سوریه را هدف قرار داده است.

با این حال، آمریکا برای حفظ روابط خود با آنکارا، احتمالاً در مناطق شمالی سوریه به ‌ویژه مناطق کردنشین فضای مانور بیشتری به ترکیه خواهد داد تا رضایت نسبی این متحد ناتو را جلب کند تا واکنشی در قبال تحرکات امنیتی واشینگتن و تل‌آویو نشان ندهد.

 احداث پایگاه نظامی آمریکا در دمشق را باید حلقه‌ای تازه از زنجیره پروژه‌های اشغالگری رژیم صهیونیستی دانست که با هدف تغییر موازنه قدرت در سوریه و تضمین امنیت تل‌آویو صورت می‌گیرد و می‌تواند زمینه‌ساز تحولات ژئوپلیتیکی تازه‌ای در منطقه باشد.